Door: ing. Job Haug, Bouw Advies Toegankelijkheid

Elk mens vindt met zijn of haar gebreken een eigen manier om te leven en soms zijn er, afhankelijk van de woning, aanpassingen nodig. Er is een grote diversiteit aan woningen en elke woning is anders. Zo kan er sprake zijn van een eengezinswoning, een appartement, een flat. Er zijn woningen met een hoge mate van toegankelijkheid en er zijn woningen die nauwelijks toegankelijk zijn.

Nu is de term 'toegankelijk' een vrij onduidelijke term. Veel mensen denken gelijk aan de toegankelijkheid voor een rolstoel. Maar de term 'toegankelijk' zegt iets over de bruikbaarheid voor een specifiek iemand. Het kan ook gaan om een flitsbel voor doven, een steun voor iemand die slecht ter been is of een aanduiding in een andere taal voor iemand die geen Nederlands spreekt. ‘Toegankelijk’ heeft voor iedereen een andere betekenis.

Voorbeeld van (on)toegankelijkheid van een badkamer

Mijn moeder is dit jaar 90 jaar geworden en de badkamer is ongeschikt voor haar. Zij kan zelf niet in en uit het bad komen en daardoor niet douchen. Het was belangrijk dat alle obstakels uit de badruimte verwijderd werden. Ik heb een aannemer gezocht en binnen één week heeft deze alles uit de badkamer gesloopt en opnieuw een inloopdouche aangebracht. Op mijn verzoek is een nieuwe, stroeve tegelvloer aangebracht zonder drempels (op afschot). Daardoor kan mijn moeder in de toekomst geholpen worden door de thuishulp met een douchezitje of in een doucherolstoel.

Elk mens is anders en heeft behoefte aan andere aanpassingen

De badruimte is voor mijn moeder toegankelijk gemaakt door alle drempels te verwijderen. Er zijn nog geen handgrepen aan de wand en andere voorzieningen aangebracht die volgens de richtlijnen nodig zijn.

Richtlijnen zijn gericht op de gebruiker die de meeste voorzieningen nodig heeft, zoals de rolstoelgebruiker. Deze voorzieningen zijn voor mijn moeder waarschijnlijk niet nodig.

Wel heb ik steunen met zuignappen aangeschaft, zodat we kunnen experimenteren met de juiste hoogte voor mijn moeder. Daarmee voorkomen wij dat de muur gelijk vol boorgaten zit en er voorzieningen op onhandige plaatsen zijn aangebracht. We hebben nu eerst een plastic tuinstoel naast de douche geplaatst. Mijn moeder kan wel onder de douche staan, maar bij het afdrogen wil ze graag zitten. In de tuinstoel hebben wij een badlaken gelegd, zodat ze comfortabel kan zitten. Mocht de thuiszorg later aangeven dat een douchezitje aan de muur met of zonder opklapbare armleuningen wenselijk is, dan kunnen wij dat nog altijd aanbrengen.

Waarom altijd kiezen voor een hoge closetpot?

Mijn moeder is klein en aannemers zijn geneigd om altijd voor iedereen zo'n hele hoge closetpot toe te passen (50 cm). Als mijn moeder op zo'n closetpot zou zitten, hangen haar voeten boven de grond. Dat is ergonomisch gezien geen geschikte houding voor de grote boodschap. Immers, hoe lager je zit, hoe makkelijker je kan poepen. Als je laag zit, kan je ook moeilijker overeind komen. Bijna niemand weet dat er ook een tussenmaat is, de hoogte van een eetkamerstoel. Op zo'n stoel zit vrijwel iedereen prettig. Zo'n closetpot heeft een hoogte van 46 cm en wordt verkocht als 6+ pot. (Een gewone closetpot heeft een hoogte van 40 cm – zonder toiletbril.)

Het bovenstaande illustreert dat er voor iedereen andere voorzieningen nodig zijn en dat het niet altijd goed is om bij een verbouwing gelijk alle voorzieningen aan te brengen. Soms is het beter om proefondervindelijk te zoeken naar de beste oplossing.

Inhuren van deskundigheid: ergotherapeut

'Toegankelijk' is dus eigenlijk een term waarmee we willen zeggen dat een voorziening voor een specifiek iemand bruikbaar moet zijn. Het staat niet op voorhand vast wat 'toegankelijk' is. Voor u is waarschijnlijk een andere oplossing beter dan voor mij.

Er zijn mensen opgeleid om mee te denken over wat slim en noodzakelijk is. Deze ergotherapeuten bieden de mogelijkheid om de juiste voorzieningen te realiseren en kunnen ook eerst testen wat handzaam is in deze situatie. Jammer genoeg worden ergotherapeuten zelden ingeschakeld om mee te denken welke aanpassingen wenselijk zijn, terwijl een verbouwing behoorlijk kostbaar kan zijn. Ergotherapeuten komen bij de cliënten thuis. Iedere cliënt heeft recht op 10 uur ergotherapie per jaar; het maakt deel uit van het basispakket van uw verzekering.

Welke vraag stel ik architecten en aannemers?

De vraag om een voorziening ‘toegankelijk’ te maken, kan een valkuil zijn. Zoals gezegd: ‘toegankelijk' is voor iedereen anders. We willen een bruikbare voorziening, ook al betekent dat soms juist een lage toiletpot in plaats van een hoge! Als er alleen in een brochure naar miva-voorzieningen wordt gezocht (miva staat voor minder valide), lopen de kosten op en rijst de vraag of de betreffende voorziening wel echt geschikt voor u is. Een heldere instructie is daarom noodzakelijk. Bij de douchevloer van mijn moeder heb ik daarom gesteld dat er geen drempels mochten zijn, omdat er een rolstoel onder de douche moet kunnen rijden. Volgens de richtlijnen is een drempel van 2 cm toelaatbaar, maar dan is de douchevloer ongeschikt voor een rolstoel. Ook heb ik gesteld dat mijn moeder geen technisch inzicht heeft en niet in staat is om te leren hoe ze een éénhendelmengkraan moet bedienen. Ik heb om een ouderwetse kraan gevraagd.

Ik adviseer u om goed na te denken hoe een ruimte gebruikt gaat worden en welke handelingen er mogelijk moeten zijn. Maak een beschrijving van wat nu problematisch is, met daarnaast een omschrijving van de gewenste mogelijkheden. Schakel zo mogelijk een ergotherapeut in om u te helpen bij het formuleren van uw wensen. Schrijf het op en benader dan pas een architect of een aannemer. Zo creëert u de juiste uitgangspositie en kunnen de aanpassingen tot tevredenheid gerealiseerd worden.

Normen, richtlijnen en wetgeving

Wettelijk is er op het gebied van ‘Toegankelijkheid’ nauwelijks iets geregeld. We kennen eigenlijk alleen het Bouwbesluit dat betrekking heeft op nieuwbouwplannen en stelt dat rolstoelgebruikers gebouwen moeten kunnen betreden. Het Bouwbesluit is vanaf 1994 van kracht. Vervolgens laat de wetgever het afweten.

We zien in de praktijk nieuwe woningen met toegangsdeuren met lage drempels (geschikt voor rolstoelgebruikers). Maar slechts bij een beperkt aantal woningen kan een rolstoelgebruiker ook daadwerkelijk de woonkamer betreden. Volgens de wetgever is de woning toegankelijk, maar een rolstoelgebruiker komt niet verder dan de hal.

De hoge closetpot, de drempel van 2 cm vinden wij terug in normen en richtlijnen en sporadisch in wetgeving. Veel normen en richtlijnen zijn omstreeks 1970 ontwikkeld en zijn een compromis met de bouwwereld. Zij geven de grens van het toelaatbare aan. We spreken ook wel over ‘grenswaarden’. Die 2 cm is een drempel waar een rolstoel of rollator nog net overheen kan rijden. Maar zo’n drempel is heel vervelend en voor mensen veel te hoog. Niet iedereen in de bouwwereld is ervan doorgedrongen dat dit grenswaarden zijn. Toch zijn er wel fabrikanten die oog hebben voor een hoge kwaliteit. Al in 1994 waren er gewone buitendeuren op de markt zonder drempels die absoluut regen en winddicht waren. De hierboven genoemde 6+ closetpot is altijd in de handel geweest.

Ik adviseer u om niet zomaar zonder meer af te gaan op normen en richtlijnen. Wees kritisch en stel u zelf tekens de vraag wat wenselijk is. Voor een rolstoel of rollator is het wenselijk dat er geen drempels zijn ook geen drempels die aan de norm voldoen!